Τα «Παιδιά του Μεσονυκτίου» είναι η ταυτόχρονη ιστορία γέννησης και ενηλικίωσης της Ινδίας και του πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος, Σαλίμ Σινάι, που γεννήθηκαν και οι δύο τα μεσάνυχτα της 15ης Αυγούστου 1947. Η μεν Ινδία ανεξαρτητοποιήθηκε και έπαψε η αγγλική κυριαρχία, ο δε Σινάι άρχισε να ζει και να μεγαλώνει σε μια χώρα γεμάτη αλλαγές, ταραχές και κοσμοϊστορικά γεγονότα, συν ότι είχε τη δύναμη της τηλεπάθειας και άκουγε τις εσωτερικές φωνές των γύρω του. Αυτές οι παράλληλες ζωές ξεδιπλώνονται σε ένα διαφορετικό ιστορικό και κοινωνικό μυθιστόρημα που είναι γεμάτο από χαρακτήρες, γεγονότα, σκηνές και περιστατικά και γι’ αυτό απαιτεί την αμέριστη προσοχή του αναγνώστη.
Βιβλίο Τα Παιδιά του Μεσονυκτίου
Τίτλος πρωτοτύπου Midnight’s children
Συγγραφέας Salman Rushdie
Μεταφραστής Ρένα Χατχούτ
Κατηγορία Κοινωνικό μυθιστόρημα
Εκδότης Ψυχογιός
Συντάκτης: Πάνος Τουρλής
Μέσα από τις σελίδες του βραβευμένου με Best of the Booker και όχι μόνο μυθιστορήματος περνάνε χιλιάδες ήσσονος και μείζονος σημασίας περιστατικά που αντικαθρεφτίζουν είτε την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων της χώρας μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας του πρωταγωνιστή και γύρω από αυτό είτε τις σημαντικές ιστορικές αλλαγές όπως η απόσχιση του Πακιστάν από την Ινδία, τα προβλήματα και οι δυσκολίες ενός νεοσύστατου ανεξάρτητου κράτους (ένας Άγγλος μάλιστα φτάνει σε σημείο να κομπορρημονεί για τα καλά της αγγλοκρατίας: «Θα πρέπει να παραδεχτείτε πως δεν ήμαστε και τόσο κακοί! Σας φτιάξαμε δρόμους. Σχολεία, τρένα, είχατε κοινοβουλευτικό σύστημα, όλα τα πράγματα που άξιζαν τον κόπο. Το Τατζ Μαχάλ είχε αρχίσει να καταρρέει, μέχρι που ένας Εγγλέζος μπήκε στον κόπο να το φροντίσει», σελ. 161), ακόμη και η απελευθέρωση του Μπαγκλαντές! Η αφήγηση ξεκινάει από τη δεκαετία του 1940 και φτάνει ως αυτήν του 1970 και βρίθει κοινωνιολογικών, ανθρωπιστικών, ιστορικών, οικονομικών, πολιτιστικών και γλωσσικών στοιχείων. Η οικογένεια του αφηγητή δε ριζώνει σχεδόν πουθενά, «μας σπρώχνουν» όπως λέει χαρακτηριστικά ο παππούς Ααντάμ Αζίζ: Κασμίρ, Αμρίτσαρ, Δελχί, Καράτσι, Άγκρα, Νέο Δελχί και φυσικά Βομβάη, η οποία περιγράφεται από ιστορικής και γεωγραφικής άποψης με έναν ξεχωριστό και άκρως επιμορφωτικό τρόπο!
Νομίζω πως δεν έχει νόημα να αναλύσω το γενεαλογικό δέντρο του Σαλίμ Σινάι (όλα τα μέλη της οικογένειάς του αποτελούν 
εκπροσώπους της εκάστοτε ιστορικής, πολιτικής, κοινωνικής ή και πνευματικής περιόδου μέσα στην οποία δρουν) και βάσει του οποίου καταγράφεται το παρελθόν και το παρόν της οικογένειάς του. Ιστορίες μέσα στην ιστορία, ανατροπές, εξελίξεις, όμορφες και σκληρές στιγμές και χιλιάδες αφορμές για δεύτερες σκέψεις ή περαιτέρω διερεύνηση των γεγονότων που αποδίδονται κατά καιρούς τόσο παραστατικά! Ο κάθε αναγνώστης, έτοιμος και σίγουρος πως θα βυθιστεί σε μια διαφορετική αναγνωστική πρόκληση, θα βρει κάτι που θα τον συγκινήσει, θα τον συναρπάσει, θα τον παρασύρει, θα τον κατακτήσει, θα τον θυμώσει, θα τον πικράνει, θα τον διασκεδάσει. Από μεριάς μου θα ήθελα να εστιάσω στις αναφορές που γίνονται μέσα από κωμικοτραγικά ή συγκινητικά περιστατικά σε καταστάσεις και θέσφατα όπως:
-η σεμνότητα και η ταπεινότητα της γυναίκας που δεν πρέπει να κοιτάει τον άντρα κατάματα ή να κυκλοφορεί προκλητικά και αυτάρεσκα, κάτι που σταδιακά στις μέρες μας τείνει (;) να εκλείψει («-Πάψε πια να είσαι μια καλή κοπέλα από το Κασμίρ. Κοίταξε να γίνεις μια μοντέρνα Ινδή», σελ. 63).
-η αποκλειστική ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών, τις σπουδές του κλπ. που αναλαμβάνει εξολοκλήρου ο πατέρας και κανένας άλλος
-οι δοξασίες, οι δεισιδαιμονίες και τα γιατροσόφια που άργησαν να εξαφανιστούν από τις οικογενειακές εστίες, όσο και αν η παραδοσιακή ιατρική κέρδιζε έδαφος (δεν είναι παράξενο που οι πρώτοι επαγγελματίες γιατροί δεν ήταν και τόσο καλοδεχούμενοι στα αστικά κέντρα και στις αγροτικές περιοχές).
Η ιστορία ξεδιπλώνεται σε δύο επίπεδα: από τη μια η οικογένεια του αφηγητή και πρωταγωνιστή και από την άλλη οι συνθήκες διαβίωσής του την ώρα που μεταγενέστερα γράφει αυτό το κείμενο (πώς κατέληξε, τι κάνει στο κειμενικό παρόν όσο αφηγείται το παρελθόν, γενική επισκόπηση των αλλαγών που βίωσε και που τώρα καταθέτει στα μάτια του αναγνώστη κλπ.). Αυτό που ξεχώρισα είναι το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός που αλάφρωναν κατά τόπους την παράθεση των γεγονότων ενώ η μυστηριώδης Πάντμα, οικονόμος, ερωμένη και φίλη του Σινάι, διέκοπτε τον ειρμό του για να εκφράσει απορίες όμοιες με αυτές που μου δημιουργούνταν εμένα εκείνη σχεδόν τη στιγμή («Μ’ αυτό το ρυθμό… θα περάσουν διακόσια χρόνια μέχρι να φτάσεις να μας πεις για τη γέννησή σου», σελ. 69, «Κοίτα να προχωρήσεις λίγο, γιατί θα πεθάνεις πριν καν γεννηθείς», σελ. 70 κλπ.) με χαρακτηριστικό λαϊκισμό και παραδειγματική θυμοσοφία! Μάλιστα, έσκασα στα γέλια όταν διάβασα την υπέροχη και περιεκτική λέξη «και-μετα-τισμός», δηλαδή τι θα γίνει παρακάτω! Όπως παραδέχεται ο Σινάι: «Δε σας ζητώ παρά να παραδεχτείτε το γεγονός (όπως το παραδέχτηκα κι ο ίδιος) ότι θα διαλυθώ τελικά σε (περίπου) εξακόσια τριάντα εκατομμύρια ανώνυμα και, αναγκαστικά, αμνήμονα μόρια σκόνης. Γι’ αυτό αποφάσισα να καταγράψω τις σκέψεις μου στο χαρτί, πριν τα ξεχάσω όλα (είμαστε έθνος ανθρώπων που ξεχνάνε)» (σελ. 68). Αυτό το συγγραφικό εύρημα γρήγορα αποσύρεται διακριτικά, αφήνοντας χώρο σε διαφορετικά υφολογικά πειράματα, οπότε δεν κούρασε.
Η μάνα του Σαλίμ, Αμίνα, παντρεύτηκε τον Αχμέντ Σινάι κι απέκτησαν τον Σαλίμ και την Τζαμίλα ή «Μπρούντζινη Μαϊμού»! Ο γιος τους όμως ανήκει στα Παιδιά του Μεσονυκτίου και γι’ αυτό είναι ξεχωριστός, σχεδόν ευλογημένος: «Κατά τη διάρκεια της πρώτης ώρας της 15ης Αυγούστου 1947 -ανάμεσα στα μεσάνυχτα και στη μία το πρωί- όχι λιγότερο από χίλια και ένα παιδιά γεννήθηκαν μέσα στα σύνορα του βρεφικού κυρίαρχου κράτους της Ινδίας… Αυτό που έκανε το γεγονός αξιοσημείωτο… ήταν η φύση των παιδιών αυτών, το καθένα από τα οποία -εξαιτίας κάποιου αλλόκοτου βιολογικού φαινομένου ή ίσως χάρη σε κάποια υπερφυσική παρέμβαση της στιγμής ή τελικά ίσως από απλή σύμπτωση… ήταν προικισμένο με χαρακτηριστικά, ταλέντα ή ικανότητες που μπορούν να περιγραφούν μόνον ως θαυματουργά» (σελ. 317-318).
Προς Θεού, το μυθιστόρημα δεν έχει να κάνει με το υπερφυσικό και υπεράνθρωπο σύμπαν της Marvel ή της DC Comics, αντιθέτως, καταγράφει αυτό το υπερφυσικό χάρισμα μέσα από απόλυτα φυσιολογικές και άκρως ρεαλιστικές συνθήκες διαβίωσης, ειδικά σε μια φτωχή χώρα όπως η Ινδία, οπότε παρελαύνουν μπρος στα μάτια του αναγνώστη οι ακραίες συνθήκες φτώχειας, οι απροσπέλαστες κοινωνικές κάστες, τα ιστορικά μνημεία, οι σχέσεις του κράτους με τους γείτονές του αλλά και η διαστρωμάτωση, η χάραξη πενταετούς πλάνου ανάπτυξης και πολλά άλλα. Δεν είναι τυχαίο που τα Παιδιά του Μεσονυκτίου είναι 581 στο σύνολο, όσοι δηλαδή και οι βουλευτές του πρώτου κοινοβουλίου της Ινδίας και επέζησαν σε σύνολο 1001 (όσες και οι νύχτες της Χαλιμάς)[1]! Γιατί λοιπόν τονίστηκε αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, πώς και πόσο θα κυριαρχήσει στην ιστορία και πώς θα επηρεάσει την προσωπικότητα του Σινάι αλλά και την πλοκή είναι ερωτήματα που θα αφήσω στον αναγνώστη να ανακαλύψει μόνος του την απάντησή τους ενώ ενδόμυχα θα αναρωτιέται για την πραγματική σημασία αρκετών συμβολισμών που θα ξεπετάγονται κατά τόπους!
Ο Σαλμάν Ρούσντι, μέσα από τα λόγια του αφηγητή, αγκαλιάζει όλον τον κόσμο και δεν παίρνει το μέρος κανενός, ειδικά όταν αφορά πολέμους, αποσχίσεις, εμφυλίους κλπ. Η γλαφυρότητά του μάλιστα φτάνει σε δυσθεώρητα ύψη όταν καλείται να περιγράψει εκτεταμένα τη δυστυχία, τη μιζέρια και την απίστευτη φτώχεια που επικρατούσε σε δρόμους μακριά από τις κεντρικές περιοχές των μεγάλων πόλεων ή όταν θέλει να φωτίσει ανθρώπους που έχουν κληθεί από γεννησιμιού τους να παίξουν ρόλο κομπάρσου στην ίδια τους τη ζωή: «Ήταν είκοσι ενός χρόνων, διανοητικά καθυστερημένη, σ’ ένα μόνιμο άναρθρο παραλήρημα, προϊόν απανωτών αιμομιξιών στο συγγενικό της περιβάλλον, αλλά μέσα στο μυαλό μου ήταν όμορφη γιατί δεν είχε χάσει τα χαρίσματα με τα οποία γεννιέται κάθε μωρό και τα οποία διαβρώνει σιγά σιγά η ζωή» (σελ. 215).
«Τα Παιδιά του Μεσονυκτίου» είναι ένα δικαίως πλειστάκις βραβευμένο μυθιστόρημα, ο καθρέφτης μιας χώρας κι ενός ανθρώπου, δυο κομμάτια που αλληλοεπικαλύπτονται και αλληλοσυμπληρώνονται αρμονικά, αξεχώριστα και συναρπαστικά, όπως μόνο μια μεγάλη και ταλαντούχα πένα γνωρίζει να το κάνει. Είναι ένα βιβλίο που εκτυλίσσεται αργά και ίσως λόγω του πλούσιου ιστορικού και μυθολογικού υπόβαθρου τα περισσότερα στοιχεία του να θεωρούνται ξένα ως προς την ελληνική αναγνωστική κοινότητα ή πολλοί συμβολισμοί ή παιχνίδια με τις λέξεις και τις έννοιες να μη γίνονται αντιληπτά, παρ’ όλ’ αυτά είναι ένα κείμενο που αξίζει κανείς να το ανακαλύψει και να αφεθεί σε μια από τις λαμπρότερες εκφάνσεις μαγικού ρεαλισμού που αποτελεί σημείο αναφοράς για πολλά χρόνια.
[1] Midnight’s children: a readers guide, Norbert Schurer, New York: Continuum, 2004, σελ. 42